"Check This Out!" door Kees van Hogeloon

Pat

Als wit of zwart geen reglementaire zet meer kan doen en daarbij niet schaak staat, noemen we dat in het schaken "pat". In dat geval is de partij geëindigd in remise: niemand is matgegaan en niemand heeft opgegeven, dus heeft niemand verloren. De schaakterm pat is buiten de schaaksport bekend in de uitdrukking dat er "een patstelling" is bereikt. Soms hoor je zelfs dat "de patstelling is doorbroken". Dat kan dus eigenlijk niet: een patstelling is per definitie het einde van een schaakpartij (diagram 2).

diagram 1 (zwart aan zet)

Diagram 1 is een typische vorm van een patstelling. In elke patstelling heeft de patgever een grote fout gemaakt. Want als je zoveel overwicht hebt, dat je de tegenstander de mogelijkheid kunt ontnemen een zet te doen, kun je ook gewoon winnen. En wie per abuis de tegenstander pat zet, krijgt maar een half in plaats van een heel punt. Zo ook in diagram 1: wit had natuurlijk gewoon moeten winnen en zwart lacht zich rot om het feit dat hij pat staat en wit zo nog een half puntje heeft weten af te snoepen. Het ironische is dat als zwart nog een pionnetje had gehad hij stukken slechter af was. Hij had dan nog met die pion kunnen zetten en dan was het geen pat geweest! (We gaan er dan wel even van uit dat die pion niet op c2 of d2 staat, want dan wordt het weer een ander verhaal. En met een pion op d7 blijft het gewoon pat.) Het gebeurt dan ook wel eens, dat een speler die hopeloos verloren staat al zijn resterende stukken en pionnen weggeeft in de hoop op pat.

Enkele figuren in het schaakwereldje hebben er een hobby van gemaakt om allerlei bizarre "records" te verzinnen. Zo heeft iemand zich eens afgevraagd of het mogelijk was een partij te construeren die eindigt in pat met alle stukken nog op het bord. Geloof het of niet, maar het bleek te kunnen! Vervolgens stelde men zich de vraag hoe snel dat kon. Het record ligt heel scherp: slechts 12 zetten! En dan vraagt u zich natuurlijk af hoe die partij gaat. Welnu: hier komt. Bedenk wel, dit is een verzonnen partij, geen spontaan ontstane partij. (Met dank overigens aan Theo Potjes, voorzitter van De Pion, die deze partij voor mij heeft opgescharreld.)

1. d2-d4, d7-d6
2. Dd1-d2, e7-e5
3. a2-a4, e5-e4
4. Dd2-f4, f7-f5
5. h2-h3, Lf8-e7
6. Df4-h2, Ld8-e6
7. Ta1-a3, c7-c5
8. Ta3-g3, Dd8-a5+
9. Pb1-d2, Le7-h4
10. f2-f3, Le6-b3
11. d4-d5, e4-e3
12. c2-c4, f5-f4 pat (zie diagram 2)

diagram 2 (wit aan zet)

De gehele partij is te downloaden in PGN formaat.
Wit kan geen geoorloofde zet meer doen en staat niet schaak: pat, dus. Een waar kunstwerk, deze "pat in 12". Wie het sneller kan, mag het proberen, maar het zal niet meevallen!

Dit stukje verschijnt op woensdag 27 oktober 1999 in Weekblad De Rucphense Bode.

"Check This Out!" Archief