"Check This Out!" door Kees van Hogeloon

SV Eeuwig Schaak

Ook schakers nemen 4 mei serieus

Als op 4 mei heel Nederland 2 minuten stilte in acht neemt ter nagedachtenis aan de slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog, zullen ook schaakverenigingen hieraan deelnemen. Vorig jaar, toen 4 mei op een donderdag viel, werd er voor aanvang van de partijen bij Eeuwig Schaak dan ook eerst 2 minuten stilte gehouden en dit jaar zullen de verenigingen die op vrijdag hun clubavond hebben waarschijnlijk allen hetzelfde doen. Ook in de schaakwereld zijn in de Tweede Wereldoorlog vele slachtoffers gevallen. In Joodse kringen was schaken voor de Tweede Wereldoorlog (en ook nu nog, trouwens) een populair tijdverdrijf. Vele topschakers in de wereld waren dan ook van Joodse afkomst. Zij die de pech hadden in Duitsland of een door Duitsland bezet land te wonen en niet voortijdig waren gevlucht, belandden veelal in een concentratiekamp en velen zijn daar dan ook omgekomen. Eén daarvan is de Nederlandse schaker van Poolse afkomst Salo Landau. Salo Landau was in de jaren '30 van de vorige eeuw één van de sterkste schakers van Nederland en werd in 1936 Nederlands kampioen. Nadat de Duitsers Nederland waren binnengevallen werd hij afgevoerd naar een concentratiekamp, waar hij in 1944 het leven liet. Max Euwe heeft nog geprobeerd om via de toenmalige schaakwereldkampioen Alexander Aljechin, die (al te) goed bevriend was met de Duitse nazi's, Landau te redden, maar het mocht niet baten. Waarschijnlijk heeft Aljechin, zelf een antisemiet in hart en nieren, geen enkele poging ondernomen Landau vrij te krijgen.
Salo Landau was in Nederland de eerste full-time beroepsschaker. Dat klinkt interessant, maar het kwam er in de praktijk op neer dat hij in bittere armoe leefde, want met schaken viel destijds nauwelijks wat te verdienen. Landau was dan ook geen beroepsschaker om geld te verdienen, maar hij was zo bezeten van het schaakspel dat hij geen tijd had voor een echte baan. Het volgende partijfragment komt uit de partij Salo Landau - Gerrit van Doesburgh, gespeeld in Zandvoort in 1936. De stelling kwam op het bord na de 33e zet van zwart.

De pion op g7 ligt onder vuur en met Tg4 wordt de pion nog een keer extra op de korrel genomen. Maar zwart zal van de zet 34.Tg4 niet wakker liggen, want de zwarte loper kan bijv. op het veld f6 de witte aanval simpel neutraliseren. Daarom speelt Landau een subtiel tussenzetje: 34.Tc4-f4! De loper kan nu niet naar f6, vanwege de penning van de pion op g7, dus moet de dame wel naar g6. En dat is precies waar Landau haar hebben wil! 34…,Df7-g6 35.Tf4-g4! En omdat de dame weer aangevallen staat, krijgt zwart weer niet de tijd de zwarte loper te mobiliseren. 35…,Dg6-c2 36.Tg4xg7+ en zwart geeft op. Op 36…,Kh8 volgt 37.Tf7 mat en op 36…,Kf8 volgt 37.Tf8+,Kf7 38.Dg7 mat.

Salo Landau werd, zoals vele anderen, vermoord, louter en alleen omdat hij van Joodse afkomst was. Als we mensen niet meer zien als individuen, maar als gezichtsloze leden van een bevolkingsgroep, die we dan ook nog als vijandig brandmerken, krijg je dergelijke krankzinnige toestanden. Spijtig genoeg blijken we in de praktijk weinig van de holocaust geleerd te hebben…

Voor meer informatie over Eeuwig Schaak: home.concepts.nl/~mkoek.

Dit stukje verscheen op woensdag 2 mei 2007  in Weekblad De Rucphense Bode.

"Check This Out!" Archief